Öykü Duygu Eren
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi | 4.Sınıf
Konsolidasyon, iki veya daha fazla ve birbirinden ayrı tahkim davalarının, ayrı tahkim süreçlerindeki iddiaları kapsayacak şekilde birleştirilmesidir.[1] Uluslararası ticari tahkimde konsolidasyon, enstitülerin tahkime dair kurallarında genel olarak birbirine benzer şekilde düzenlenmiştir. Bir örnek üzerinden ilerlenecek olursa, Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi’nin 2024 tahkim kuralları madde (m.) 28.1[2] ve Uluslararası Ticaret Odası (bundan sonra “UTO” şeklinde ifade edilecektir.) 2021 tahkim kuralları m. 10’da[3] üç benzer husus üzerinde durulmuştur: tarafların konsolidasyon üzerinde anlaşması, iddiaların aynı tahkim anlaşması altında yapılmış olması ve iddialar farklı tahkim anlaşmaları altında yapılmışsa dahi bunların aynı hukuki ilişkiye sahip olması.
Bu üç husustan ilki olan “tarafların konsolidasyon üzerinde anlaşması”nda, tarafların konsolidasyon konusundaki istekleri birbirinden ayrıldığı zaman iki farklı perspektiften çeşitli iddialar doğmaktadır. Bu tarz davalarda genellikle konsolidasyonu talep eden taraf konsolidasyonla usul ekonomisi ilkesinin korunacağı, tarafların konsolidasyon konusunda rızasının bulunduğu, zaman ve para bakımından tasarruf edileceği gibi faktörleri ileri sürmektedir. Konsolidasyon yoluna gitmek istemeyen karşı taraf ise tarafların konsolidasyon üzerinde anlaşmadığı, görev belgesinin hâlihazırda imzalanmış olduğu, süregelen davaların farklı aşamalarda olduğu, taraflar arasındaki iddiaların farklılığı, konsolidasyonun iddia edilenin aksine para ve zaman kaybına yol açacağı gibi hususlar üzerinde durmaktadır.
Nihayetinde, konsolidasyon için temele alınan husus, tarafların iradesinin bu konuda örtüşmesi ve tahkimin etkin bir şekilde yürütülmesidir. Zira zaman ve para kaybı tarafların ve hakem heyetinin aleyhinedir ve taraflardan birinin iradesinin eksik olduğu durumda da “irade serbestisi” tehlike altına girmektedir.[4] Taraflar arasındaki uyuşmazlıklar da genellikle bu noktada çıkmaktadır.
Konsolidasyonla sonuçlanan bir dava örneği olarak UTO’nun ele aldığı, Surpass Commercial Corp. Ltd. v. Bariven S.A. (bundan sonra Surpass v. Bariven şeklinde ifade edilecektir.) davası verilebilir. Dava, Surpass ile Bariven arasında Ekim 2011-Ağustos 2015 tarih aralığında gerçekleşen satış sözleşmelerine ve Surpass’in aynı tahkim maddesi içeren farklı satış sözleşmelerinden doğan davaların birleştirilmesi istemine dayanmaktadır. Surpass tarafından Mart 2016’da başlatılan davada Surpass’in iddiasına göre taraflar arasında davaya konu sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklar, aynı hukuki sorunlara ve unsurlara dayanmalarından ötürü UTO Tahkim Kuralları’nın m. 9’a[5] göre birlikte çözümlenmelidir. Bu iddia üzerine Bariven, UTO tahkim maddesi içermeyen ve birbirinden ayrı tahkim maddeleri içeren ondan fazla satış sözleşmesinin anlaşma olmadan tek bir tahkim dosyası altında görülemeyeceğini ileri sürmüştür. Hakem Heyeti, Bariven’ın satış sözleşmelerini akdederken doğabilecek uyuşmazlıkların tek bir tahkimde çözümlenebileceği konusunda Surpass ile mutabakata vardığını tespit etmiş ve UTO Tahkim Kuralları m. 6(3), 6(4), 23(4), 9(1) ve 9(2)’nin[6] farklılaşan yorumlamalarına rağmen tek bir tahkim sürecinin tarafların rızasından hareketle kabul edilebilir olduğunu belirlemiştir ve konsolidasyon üzerinde karar kılınmıştır.[7]
Bir diğer dava ise, konsolidasyon talebinde bulunan taraf aleyhine sonuçlanan GUPC v. ACP (IV) davasıdır. Dava konusu olaya ilişkin çeşitli iddialar, Panama Kanalı’yla ilgili bir proje ile bağlantılıdır. İşbu davada davacı, tahkim süreçlerinin birleştirilmesini isterken davalı, iddiaların farklı tahkim maddelerine dayandığını ve bundan ötürü davaların birleştirilmemesi gerektiğini ileri sürmüştür. UTO Mahkemesi’ne göre UTO Tahkim Kuralları m. 10(b)’deki[8] koşullar sağlanmazken m. 10(c)’deki şart[9] karşılanmıştır. Bununla beraber, Mahkeme, farklı aşamalarda olan mevcut davaları, bölünme ve gecikme riskinden ötürü birleştirmemeyi tercih etmiştir.[10]
UTO Tahkimi çerçevesinde görülen bu davalardan Surpass v. Bariven’da usul ekonomisi ilkelerinin gözetilmesi ve tarafların ikisinin de rızasının örtüşmesi hususları, davanın Surpass lehine sonuçlanması neticesini doğurmuştur. GUPC v. ACP (IV)’de ise davaların farklı aşamalarda olmasından ötürü konsolidasyonun ekstra gecikmeye ve masrafa yol açacağı gözetilerek davalar birleştirilmemiştir. İki farklı şekilde sonuçlanan bu davalardan da görüldüğü üzere, konsolidasyona gidilmesi, enstitü veya tahkim kuralları aynı olsa bile davaların gerektirdiği koşullar göz önüne alındığında değişkenlik gösterebilmektedir.
KAYNAKÇA
· Born, Gary B. “International Commercial Arbitration” Kluwer Law International B.V. The Netherlands, III. Edt. 2021, s. 4165, para. 2
· Tahkim Kuralları, Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi, 2024, s. 32 m. 28.1 (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://www.hkiac.org/sites/default/files/ck_filebrowser/2024%20HKIAC%20ADMINISTERED%20ARBITRATION%20RULES%20-%20English.pdf) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
· Tahkim Kuralları, Uluslararası Ticaret Odası, 1 Ocak 2021, m. 6(3), 6(4), 9, 9(1), 9(2), 10, 10(b), 10(c) (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://icc.tobb.org.tr/docs/2024/ICC-DRS892-TUR-TAHKIM-KURALLARIARABULUCULUK-KURALLARI.pdf) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
· Damodaran, Pooja. “Consolidation of Arbitration Without Parties’ Consent: A Threat to Party Autonomy?” 28 Temmuz 2020. (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://ssrn.com/abstract=3662152 veya http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3662152) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
· Surpass Commercial Corp. Ltd. v. Bariven S.A., UTO Dava No. 22423/FS, Hague Temyiz Mahkemesi Kararı, 2 Mart 2021, paras. 2.4, 2.5, 4.2, 4.5, 4.6, 4.7, 4.8, 4.9
· Grupo Unidos por el Canal, S.A., (2) Sacyr S.A., (3) Salini-Impregilo S.p.A, and (4) Jan de Nul N.V. v. Autoridad del Canal de Panama (IV), UTO Dava No. 22466/ASM/JPA (C-22967/JPA), UTO Mahkemesi’nin 22967/JPA ve 22466/ASM/JPA no.lu davalarının 20910/ASM/JPA no.lu dava ile konsolidasyonu, 6 Aralık 2017, paras. 5, 9, 12.
[1] Born, Gary B. “International Commercial Arbitration” Kluwer Law International B.V. The Netherlands, III. Edt. 2021, s. 4165, para. 2
[2] Tahkim Kuralları, Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi, 2024, s. 32 m. 28.1 (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://www.hkiac.org/sites/default/files/ck_filebrowser/2024%20HKIAC%20ADMINISTERED%20ARBITRATION%20RULES%20-%20English.pdf) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
[3] Tahkim Kuralları, Uluslararası Ticaret Odası, 1 Ocak 2021, s. 20 m. 10 (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://icc.tobb.org.tr/docs/2024/ICC-DRS892-TUR-TAHKIM-KURALLARIARABULUCULUK-KURALLARI.pdf) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
[4] Damodaran, Pooja. “Consolidation of Arbitration Without Parties’ Consent: A Threat to Party Autonomy?” 28 Temmuz 2020. (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://ssrn.com/abstract=3662152 veya http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3662152) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
[5] Ibid, m. 9
[6] Ibid, m. 6(3), 6(4), 23(4), 9(1) ve 9(2)
[7] Surpass Commercial Corp. Ltd. v. Bariven S.A., UTO Dava No. 22423/FS, Hague Temyiz Mahkemesi Kararı, 2 Mart 2021, paras. 2.4, 2.5, 4.2, 4.5, 4.6, 4.7, 4.8, 4.9
[8] Tahkim Kuralları, Uluslararası Ticaret Odası, 1 Ocak 2021, m. 10(b) (Şurada çevrimiçi olarak görüntülenebilir: https://icc.tobb.org.tr/docs/2024/ICC-DRS892-TUR-TAHKIM-KURALLARIARABULUCULUK-KURALLARI.pdf) (Son erişim tarihi: 29.07.2024)
[9] Ibid, m. 10(c)
[10] (1) Grupo Unidos por el Canal, S.A., (2) Sacyr S.A., (3) Salini-Impregilo S.p.A, and (4) Jan de Nul N.V. v. Autoridad del Canal de Panama (IV), UTO Dava No. 22466/ASM/JPA (C-22967/JPA), UTO Mahkemesi’nin 22967/JPA ve 22466/ASM/JPA no.lu davalarının 20910/ASM/JPA no.lu dava ile konsolidasyonu, 6 Aralık 2017, paras. 5, 9, 12.
Comments